ÇOCUKLARA SINIR KOYMALI MIYIZ?

Fotoğraf bilenkadin.com sitesinden alınmıştır

Çocuklara sınır koymak gerekli midir? Bu sınırlar ne durumda ve ne şekillerde koyulmalıdır. Hepimiz çocuklarımızın yanlış davranışlarını şekillendirmek için bazı kurallar koymaya çalışıyoruz. Ancak bunu yapma şeklimiz çocuğumuza verdiğimiz mesajın doğru şekilde ona ulaşmasına ve bunu bir davranış biçimi haline getirmesinde etkili rol oynuyor.

Psikolog Şeyla İbrahimoğlu Delen, çocuğumlaberaber.biz için çocuklara sınır koymada ebeveynlerin yaptıkları hatalara dikkat çekerek doğru yaklaşımın nasıl olması gerektiğini anlattı. 

Sınır koymak ne demektir?

Psikolog Şeyla İbrahimoğlu Delen

Mutlu ve sorumluluk sahibi bireyler yetiştirebilme serüveninde ailemizin ve hayatın kurallarını çocuklara öğretmektir.

Çocuklara sınır koymak neden önemli?

-Çocuklar dünyayı evde öğrenirler. Hepimiz sosyal varlıklarız ve toplumla uyumlu yaşamak için kurallara ihtiyacımız var. Aileler aslında çocuklarına kuralları öğretirken hayatı öğretirler.

-Çocuklar buna ihtiyaç duyar! Yaşadıkları dünyanın düzenini, kurallarını anlamak isterler. Kendilerinden ne beklendiğini, kontrolün kimde olduğunu, ne kadar ileri gidebileceklerini ve fazla ileri giderseler neler olacağını bilmek isterler. Yetişkin hayatımızda bile bu soruların yanıtları belirsiz olduğunda huzursuz ve mutsuz oluruz.

-Çocuklar sözlerini dinletemeyen anne babalara değil kendilerinden daha kontrol sahibi ve güçlü ebeveynlere ihtiyaç duyarlar. Bu güç kontrolünü onlara vermek taşıyabileceklerinden daha fazlasını omuzlarına yüklemek demektir.

Peki bu sınırları nasıl oluşturmalıyız?

Her ebeveyn çocuğunun gelecekte mutlu, çalışkan, cesur, faydalı, adaletli, güçlü, bağımsız bireyler olmasını ister. Çocuklarının yaşayacakları hayatın yol haritasını çıkaran aileleridir. Zamanı gelip kendi yolunu kendisi çizene kadar onu mutsuz edecek/zarar verecek yol ayrımlarına sapmaması için sağlıklı sınırlar koyup o yollara girmemesini sağlamamız gerekir.

Sınırlar bizin aile içinde uyguladığımız kurallar sistemimizdir. Ebeveynler bu sistemi genellikle 3 temel yaklaşımla uygularlar.

Nedir bu yaklaşımlar?

Cezacı yaklaşım; Özgürlüksüz Sınırlar

Ebeveynler bu yaklaşımla suçlayıcıdır, öfke tepkileri gösterir, tehdit eder, bağırır, fiziksel şiddet uygular, alay eder, ceza verir. Çocukların ise duyguları yaralanır, aile ilişkileri hasar görür, öfke dolu güç savaşları yaşanır. Sorun çözülmez, sağlıklı iletişim kurulmaz. Çocuk yararına olacak hiçbir şey öğrenemez.

Yumuşak Yaklaşım; Sınırsız Özgürlük

Ebeveynler bu yaklaşımı uyguluyor ise sık sık tekrar eder, nasihatlerde bulunur, hatırlatmalar yapar, pazarlık yapar, dil döker, yalvarır. Çocuklar ise kuralların kendileri için olmadığını, ebeveynlerini zorladıklarında sorumluluklarından kurtulabileceklerini öğrenir. Yine sorunlar çözülmez, sağlıklı iletişim kurulmaz, çocuk yararına olacak hiçbir şey öğrenemez.

Demokratik Yaklaşım; Sınırlı Özgürlük

Bu yaklaşımı benimseyen ebeveynler çocuklarına en doğru yolla sınır koyar. Çocuklarına olumlu tutumlar ve duygular için model olur doğru davranışı öğretir, kuralları öğrenebilmesi için iş birliği yapar, onaylanabilir davranışları cesaretlendirir, iyi seçimler yapmaya teşvik eder.

Çocuk yapmaması gereken bir durumda sorun yaşadığında 5 adımlı modeli uygular;

Sorun yaşadığımızda uygulayacağımız modeller ne olmalı?

Aşağıdaki yaklaşımlarla  bunu gerçekleştirebilirsiniz.

1.            Çocuğa mesajı verirken onu veriş şekli çok önemli. Mesajı çocuğun üstüne değil davranışın üstüne olmalı; “çok yaramazsın”, “bıktım senden”, “ne kadar düşüncesizsin” değil, “kardeşini rahat bırak”, “şimdi meşgulüm beklemelisin” şeklinde konuşur.

2.            Çocuğa sınırlar koyarken net olmak çok önemlidir Açık, anlaşılır ve kesin olur; neyin ne zaman nasıl yapılması gerektiği uzun, belirsiz veya ucu açık değil yaşına göre belirlenmiş düzeyde kısa-net-anlaşılır olmalı

3.            Ses tonu kararlı ve kontrollü olmalı. Ne aşırı sert ve bağırarak tepki vermek, ne de “Çok rica ederim, lütfen” diye yalvararak sınır koymak işe yarar. Öfkeli, bağıran veya güçsüz, yalvaran şekilde değil.

4.            Gerekirse davranışın sonuçları belirlemek de önemlidir. Sınırları zorlayıp, kurallara uymadığında katlanacakları sonuçları belirlemek gerekir. Çünkü hayat seçimlerle doludur ve olması gerekeni seçtiğimizde bizim için iyi olurken, yanlış olanı seçtiğimizde bunun olumsuz sonucunu nasıl yaşıyorsak çocuk da yaşamalıdır ki öğrensin.

5.            Kuralları sonuçlarla destelemek çok önemli. Çoğu zaman sözler yeterli olurken davranışla desteklemez ise etkisiz olacaktır. Ödevini bitirmeden TV yok deyip TV açılmasına izin verirsek elbette bizi ciddiye almaz. Onlara zamanla ilgili sınır kıymak da önemli.  Uzun vadede değil kısa vadede bunu yaması önemli. Çünkü küçük çocuklarda zaman kavram bizden çok farklı.

Not: Bu röportaj cocugumlaberaber.blogspot.com için hazırlanmıştır. Alıntı yapılması durumunda site kaynak olarak gösterilmelidir.